Το πρώτο φως του αστεριού οδηγού λέιζερ VLT. Πίστωση εικόνας: ESO Κάντε κλικ για μεγέθυνση
Οι επιστήμονες γιορτάζουν ένα άλλο σημαντικό ορόσημο στο Cerro Paranal στη Χιλή, το σπίτι της σειράς πολύ μεγάλων τηλεσκοπίων της ESO. Χάρη στις αφοσιωμένες προσπάθειές τους, κατάφεραν να δημιουργήσουν το πρώτο τεχνητό αστέρι στο Νότιο Ημισφαίριο, επιτρέποντας στους αστρονόμους να μελετήσουν το Σύμπαν με την καλύτερη λεπτομέρεια. Αυτός ο τεχνητός οδηγός αστέρας λέιζερ καθιστά δυνατή την εφαρμογή προσαρμοστικών οπτικών συστημάτων, που εξουδετερώνουν το φαινόμενο θολώματος της ατμόσφαιρας, σχεδόν οπουδήποτε στον ουρανό.
Στις 28 Ιανουαρίου 2006, στις 23:07 τοπική ώρα, εκτοξεύτηκε μια δέσμη λέιζερ πολλών watt από το Yepun, το τέταρτο τηλεσκόπιο μονάδων 8,2 μέτρων του Very Large Telescope, παράγοντας ένα τεχνητό αστέρι, 90 km ψηλά στην ατμόσφαιρα. Παρά το γεγονός ότι αυτό το αστέρι είναι περίπου 20 φορές πιο αχνό από το πιο αχνό αστέρι που μπορεί να δει κανείς με γυμνό μάτι, είναι αρκετά φωτεινό ώστε η προσαρμοστική οπτική να μετρήσει και να διορθώσει το φαινόμενο θολώματος της ατμόσφαιρας. Η εκδήλωση έγινε δεκτή με πολύ ενθουσιασμό και ευτυχία από τους ανθρώπους στην αίθουσα ελέγχου μιας από τις πιο προηγμένες αστρονομικές εγκαταστάσεις στον κόσμο.
Ήταν το αποκορύφωμα πέντε ετών συνεργασίας από μια ομάδα επιστημόνων και μηχανικών από την ESO και τα Ινστιτούτα Max Planck για Εξωγήινη Φυσική στο Garching και για την Αστρονομία στη Χαϊδελβέργη της Γερμανίας.
Μετά από περισσότερο από ένα μήνα ολοκλήρωσης επί τόπου με την ανεκτίμητη υποστήριξη του προσωπικού του Παρατηρητηρίου Paranal, το VLT Laser Guide Star Facility είδε το First Light και διαδόθηκε στον ουρανό μια ζωηρή, όμορφα κίτρινη δέσμη πλάτους 50 cm.
«Αυτή η εκδήλωση σηματοδοτεί την έναρξη της εποχής Laser Guide Star Adaptive Optics για τα σημερινά και μελλοντικά τηλεσκόπια της ESO», δήλωσε ο Domenico Bonaccini Calia, Επικεφαλής της ομάδας Laser Guide Star στην ESO και Διευθυντής Έργου LGSF.
Κανονικά, η επιτεύξιμη ευκρίνεια εικόνας ενός επίγειου τηλεσκοπίου περιορίζεται από την επίδραση των ατμοσφαιρικών αναταράξεων. Αυτό το μειονέκτημα μπορεί να ξεπεραστεί με προσαρμοστικά οπτικά, επιτρέποντας στο τηλεσκόπιο να παράγει εικόνες τόσο ευκρινείς σαν να λαμβάνονται από το διάστημα. Αυτό σημαίνει ότι μπορούν να μελετηθούν λεπτότερες λεπτομέρειες σε αστρονομικά αντικείμενα, καθώς και ότι μπορούν να παρατηρηθούν πιο αμυδρά αντικείμενα.
Για να λειτουργήσει, η προσαρμοστική οπτική χρειάζεται ένα κοντινό αστέρι αναφοράς που πρέπει να είναι σχετικά φωτεινό, περιορίζοντας έτσι την περιοχή του ουρανού που μπορεί να επισκοπηθεί. Για να ξεπεράσουν αυτόν τον περιορισμό, οι αστρονόμοι χρησιμοποιούν ένα ισχυρό λέιζερ που δημιουργεί ένα τεχνητό αστέρι, όπου και όταν το χρειάζονται.
Η δέσμη λέιζερ, που λάμπει σε ένα καλά καθορισμένο μήκος κύματος, κάνει το στρώμα των ατόμων νατρίου που υπάρχει στην ατμόσφαιρα της Γης σε υψόμετρο 90 χιλιομέτρων να λάμπει. Το λέιζερ φιλοξενείται σε ένα ειδικό εργαστήριο κάτω από την πλατφόρμα του Yepun. Μια προσαρμοσμένη ίνα μεταφέρει το λέιζερ υψηλής ισχύος στο τηλεσκόπιο εκτόξευσης που βρίσκεται στην κορυφή του μεγάλου τηλεσκοπίου μονάδας.
Ένα έντονο και συναρπαστικό δώδεκα ημέρες δοκιμών ακολούθησε το First Light of the Laser Guide Star (LGS), κατά τη διάρκεια του οποίου το LGS χρησιμοποιήθηκε για τη βελτίωση της ανάλυσης των αστρονομικών εικόνων που λαμβάνονται με τα δύο όργανα προσαρμοστικής οπτικής που χρησιμοποιούνται στο Yepun: το NAOS-CONICA απεικονιστής και ο φασματογράφος SINFONI.
Τα ξημερώματα της 9ης Φεβρουαρίου, το LGS μπορούσε να χρησιμοποιηθεί μαζί με το όργανο SINFONI, ενώ τα ξημερώματα της 10ης Φεβρουαρίου ήταν με το σύστημα NAOS-CONICA.
«Το να πετύχεις σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα είναι ένα εξαιρετικό κατόρθωμα και είναι ένας φόρος τιμής σε όλους εκείνους που εργάστηκαν μαζί τόσο σκληρά τα τελευταία χρόνια», δήλωσε ο Richard Davies, διευθυντής έργου για την ανάπτυξη πηγών λέιζερ στο Ινστιτούτο Max Planck για Εξωγήινη Φυσική.
Μια δεύτερη φάση θέσης σε λειτουργία θα πραγματοποιηθεί την άνοιξη με στόχο τη βελτιστοποίηση των λειτουργιών και τη βελτίωση των επιδόσεων πριν το όργανο διατεθεί στους αστρονόμους, αργότερα φέτος. Η εμπειρία που αποκτήθηκε με αυτό το Laser Guide Star αποτελεί επίσης βασικό ορόσημο στο σχεδιασμό της επόμενης γενιάς εξαιρετικά μεγάλου τηλεσκοπίου στην εμβέλεια 30 έως 60 μέτρων που τώρα μελετάται από την ESO μαζί με την ευρωπαϊκή αστρονομική κοινότητα.
Αρχική πηγή: Δελτίο ειδήσεων ESO