Η Διεθνής Αστρονομική Ένωση, που συνεδριάζει επί του παρόντος στην Πράγα, ανακοίνωσε μια πρόταση που θα αυξήσει τον αριθμό των πλανητών στο Ηλιακό Σύστημα σε 12. Σύμφωνα με τη νέα τους ταξινόμηση, ο αστεροειδής Δήμητρα, το φεγγάρι του Πλούτωνα Χάροντας και ο πρόσφατα ανακαλυφθείς UB313 (γνωστός και ως Xena) θα ενταχθούν στους παραδοσιακούς 9 πλανήτες που γνωρίζουμε. Οποιαδήποτε επιπλέον μεγάλα σώματα θα περιγραφούν επίσης ως πλανήτες. Η IAU θα προβεί σε τελική ψηφοφορία για αυτήν την πρόταση στις 24 Αυγούστου.
Οι αστρονόμοι του κόσμου, υπό την αιγίδα της Διεθνούς Αστρονομικής Ένωσης (IAU), ολοκλήρωσαν δύο χρόνια εργασίας για τον καθορισμό της διαφοράς μεταξύ των «πλανήτων» και των μικρότερων «σωμάτων του ηλιακού συστήματος», όπως οι κομήτες και οι αστεροειδείς. Εάν ο ορισμός εγκριθεί από τους αστρονόμους που συγκεντρώθηκαν στις 14-25 Αυγούστου 2006 στη Γενική Συνέλευση της IAU στην Πράγα, το ηλιακό μας σύστημα θα περιλαμβάνει 12 πλανήτες, με άλλους να έρθουν: οκτώ κλασικούς πλανήτες που κυριαρχούν στο σύστημα, τρεις πλανήτες σε ένα νέο και αναπτυσσόμενο κατηγορία «πλουτώνων» – αντικείμενα που μοιάζουν με τον Πλούτωνα – και Δήμητρα. Ο Πλούτωνας παραμένει πλανήτης και είναι το πρωτότυπο για τη νέα κατηγορία «πλουτώνων».
Με την έλευση ισχυρών νέων τηλεσκοπίων στο έδαφος και στο διάστημα, η πλανητική αστρονομία έχει εξελιχθεί σε συναρπαστική εξέλιξη την τελευταία δεκαετία. Για χιλιάδες χρόνια πολύ λίγα ήταν γνωστά για τους πλανήτες εκτός από αντικείμενα που κινούνταν στον ουρανό σε σχέση με το φόντο των σταθερών αστεριών. Στην πραγματικότητα η λέξη «πλανήτης» προέρχεται από την ελληνική λέξη για «περιπλανώμενος». Σήμερα, όμως, οι πλήθος μεγάλων αντικειμένων που ανακαλύφθηκαν πρόσφατα στις εξωτερικές περιοχές του Ηλιακού μας Συστήματος αποτελούν πρόκληση για τον ιστορικά βασισμένο ορισμό του «πλανήτη».
Με την πρώτη ματιά θα πρέπει να σκεφτεί κανείς ότι είναι εύκολο να ορίσουμε τι είναι ένας πλανήτης – ένα μεγάλο και στρογγυλό σώμα. Με τη δεύτερη σκέψη προκύπτουν δυσκολίες, καθώς θα μπορούσε κανείς να ρωτήσει «πού είναι το κατώτερο όριο;» – πόσο μεγάλος και πόσο στρογγυλός πρέπει να είναι ένας αστεροειδής προτού γίνει πλανήτης – καθώς και «πού είναι το ανώτερο όριο;» – πόσο μεγάλος μπορεί να είναι ένας πλανήτης πριν γίνει καφέ νάνος ή αστέρι;
Ο Πρόεδρος της IAU Ron Ekers εξηγεί τη λογική πίσω από τον ορισμό ενός πλανήτη: «Η σύγχρονη επιστήμη παρέχει πολύ περισσότερη γνώση από το απλό γεγονός ότι τα αντικείμενα που περιφέρονται γύρω από τον Ήλιο φαίνεται να κινούνται σε σχέση με το φόντο σταθερών αστεριών. Για παράδειγμα, πρόσφατες νέες ανακαλύψεις έχουν γίνει για αντικείμενα στις εξωτερικές περιοχές του Ηλιακού μας Συστήματος που έχουν μεγέθη συγκρίσιμα και μεγαλύτερα από τον Πλούτωνα. Αυτές οι ανακαλύψεις δικαίως έθεσαν υπό αμφισβήτηση το αν θα έπρεπε ή όχι να θεωρηθούν νέοι «πλανήτες».
Η Διεθνής Αστρονομική Ένωση είναι ο διαιτητής της πλανητικής και δορυφορικής ονοματολογίας από την έναρξή της το 1919. Οι αστρονόμοι του κόσμου, υπό την αιγίδα της IAU, είχαν επίσημες συζητήσεις για έναν νέο ορισμό για τη λέξη «πλανήτης» για σχεδόν δύο χρόνια. Η κορυφή της IAU, η λεγόμενη Εκτελεστική Επιτροπή, με επικεφαλής τον Ekers, σχημάτισε μια Επιτροπή Ορισμού Πλανήτη (PDC) αποτελούμενη από επτά άτομα που ήταν αστρονόμοι, συγγραφείς και ιστορικοί με ευρεία διεθνή εκπροσώπηση. Αυτή η ομάδα των επτά συνήλθε στο Παρίσι στα τέλη Ιουνίου και αρχές Ιουλίου 2006. Ολοκλήρωσαν τη διετή διαδικασία επιτυγχάνοντας ομόφωνη συναίνεση για έναν προτεινόμενο νέο ορισμό της λέξης «πλανήτης».
Ο Owen Gingerich, Πρόεδρος της Επιτροπής Ορισμού Πλανήτη λέει: «Τον Ιούλιο είχαμε έντονες συζητήσεις τόσο για τα επιστημονικά όσο και για τα πολιτιστικά/ιστορικά ζητήματα και το δεύτερο πρωί πολλά μέλη παραδέχθηκαν ότι δεν είχαν κοιμηθεί καλά, ανησυχώντας ότι δεν θα είναι σε θέση να επιτευχθεί συναίνεση. Αλλά στο τέλος μιας κουραστικής μέρας, το θαύμα είχε συμβεί: είχαμε καταλήξει σε μια ομόφωνη συμφωνία».
Το μέρος του «Ψηφίσματος 5 της IAU για GA-XXVI» που περιγράφει τον ορισμό του πλανήτη, αναφέρει «Ένας πλανήτης είναι ένα ουράνιο σώμα που (α) έχει επαρκή μάζα για την αυτοβαρύτητα του για να υπερνικήσει τις άκαμπτες δυνάμεις του σώματος έτσι ώστε να υποθέσει μια υδροστατική ισορροπία (σχεδόν στρογγυλό) σχήμα, και (β) βρίσκεται σε τροχιά γύρω από ένα αστέρι και δεν είναι ούτε αστέρι ούτε δορυφόρος πλανήτη». Ο Richard Binzel, μέλος της Επιτροπής Ορισμού Πλανητών, λέει: «Στόχος μας ήταν να βρούμε μια επιστημονική βάση για έναν νέο ορισμό του πλανήτη και επιλέξαμε τη βαρύτητα ως καθοριστικό παράγοντα. Η φύση αποφασίζει αν ένα αντικείμενο είναι πλανήτης ή όχι».
Σύμφωνα με το νέο προσχέδιο ορισμού, πρέπει να πληρούνται δύο προϋποθέσεις για να ονομαστεί ένα αντικείμενο «πλανήτης». Πρώτον, το αντικείμενο πρέπει να βρίσκεται σε τροχιά γύρω από ένα αστέρι, χωρίς να είναι το ίδιο αστέρι. Δεύτερον, το αντικείμενο πρέπει να είναι αρκετά μεγάλο (ή πιο σωστό τεχνικά, αρκετά μαζικό) ώστε η ίδια του η βαρύτητα να το τραβήξει σε σχεδόν σφαιρικό σχήμα. Το σχήμα των αντικειμένων με μάζα πάνω από 5 x 1020 kg και διάμετρο μεγαλύτερη από 800 km θα καθοριζόταν κανονικά από την αυτοβαρύτητα, αλλά όλες οι οριακές περιπτώσεις θα έπρεπε να καθοριστούν με παρατήρηση.
Εάν το προτεινόμενο Ψήφισμα εγκριθεί, ο 12 πλανήτης στο Ηλιακό μας Σύστημα θα είναι ο Ερμής, η Αφροδίτη, η Γη, ο Άρης, η Δήμητρα, ο Δίας, ο Κρόνος, ο Ουρανός, ο Ποσειδώνας, ο Πλούτωνας, ο Χάροντας και το 2003 UB313. Το όνομα 2003 UB313 είναι προσωρινό, καθώς δεν έχει εκχωρηθεί ακόμη ένα «πραγματικό» όνομα σε αυτό το αντικείμενο. Απόφαση και ανακοίνωση νέου ονόματος είναι πιθανό να μην ληφθεί κατά τη διάρκεια της Γενικής Συνέλευσης της IAU στην Πράγα, αλλά αργότερα. Οι διαδικασίες ονοματοδοσίας εξαρτώνται από το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας του Ψηφίσματος. Πιθανότατα θα ανακοινωθούν περισσότεροι πλανήτες από την IAU στο μέλλον. Επί του παρόντος, μια ντουζίνα «υποψήφιοι πλανήτες» περιλαμβάνονται στη «λίστα παρακολούθησης» της IAU, η οποία συνεχίζει να αλλάζει καθώς εντοπίζονται νέα αντικείμενα και η φυσική των υπαρχόντων υποψηφίων γίνεται πιο γνωστή.
Το προσχέδιο ψηφίσματος της IAU ορίζει επίσης μια νέα κατηγορία πλανήτη για επίσημη χρήση: τον «πλούτωνα». Οι πλουτώνες διακρίνονται από τους κλασσικούς πλανήτες στο ότι κατοικούν σε τροχιές γύρω από τον Ήλιο που χρειάζονται περισσότερα από 200 χρόνια για να ολοκληρωθούν (δηλαδή περιφέρονται πέρα από τον Ποσειδώνα). Οι πλουτώνες έχουν συνήθως τροχιές που έχουν μεγάλη κλίση σε σχέση με τους κλασσικούς πλανήτες (τεχνικά αναφέρεται ως μεγάλη τροχιακή κλίση). Οι πλουτώνες έχουν επίσης τυπικά τροχιές που απέχουν πολύ από το να είναι απόλυτα κυκλικές (τεχνικά αναφέρονται ως έχουν μεγάλη τροχιακή εκκεντρότητα). Όλα αυτά τα διακριτικά χαρακτηριστικά για τους πλουτώνες είναι επιστημονικά ενδιαφέροντα καθώς υποδηλώνουν διαφορετική προέλευση από τους κλασικούς πλανήτες.
Αρχική πηγή: Δελτίο ειδήσεων IAU