ο Mars Express Η ανίχνευση ήταν η πρώτη προσπάθεια της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας να εξερευνήσει τον Άρη. Από την άφιξή του γύρω από τον Κόκκινο Πλανήτη το 2003, ο ανιχνευτής βοήθησε στον προσδιορισμό της σύνθεσης της ατμόσφαιρας, στη χαρτογράφηση της ορυκτής σύνθεσης της επιφάνειας, μελέτησε την αλληλεπίδραση μεταξύ της ατμόσφαιρας και του ηλιακού ανέμου και πήρε πολλές εικόνες υψηλής ανάλυσης της επιφάνειας.
Και ακόμη και μετά από 14 χρόνια συνεχούς λειτουργίας, εξακολουθεί να αποκαλύπτει ενδιαφέροντα πράγματα για τον Άρη και το παρελθόν του. Το τελευταίο εύρημα προέρχεται από την περιοχή Kasei Valles, όπου ο ανιχνευτής κατέγραψε νέες εικόνες του γιγαντιαίου συστήματος των φαραγγιών. Ως ένα από τα μεγαλύτερα δίκτυα καναλιών εκροής στον Κόκκινο Πλανήτη, αυτή η περιοχή είναι απόδειξη μιας τεράστιας πλημμύρας που έλαβε χώρα πριν από δισεκατομμύρια χρόνια.
Αυτή η περιοχή σχηματίστηκε μεταξύ 3,6 και 3,4 δισεκατομμύρια χρόνια πριν, όταν ένας συνδυασμός ηφαιστειακής και τεκτονικής δραστηριότητας στην περιοχή Tharsis προκάλεσε εκλύσεις υπόγειων υδάτων από το Echus Chasma. Αυτό το χάσμα, που βρίσκεται στο οροπέδιο Lunae Planum, περιέχει κοιτάσματα αργίλου που υποδηλώνουν την παρουσία υγρού νερού ταυτόχρονα. Αυτό το νερό στη συνέχεια πλημμύρισε μέσα από τις κοιλάδες Kasei, αδειάζοντας στην περιοχή Chryse Planitia και αφήνοντας πίσω σημάδια υδάτινης διάβρωσης.
Χρωματικά κωδικοποιημένη τοπογραφική άποψη του στομίου Kasei Valles, που δείχνει τον κρατήρα Worcester. Πίστωση: ESA/DLR/FU Βερολίνο.
Ο ανιχνευτής Mars Express έχει τραβήξει στο παρελθόν εικόνες αυτής της περιοχής. Αλλά αυτές οι τελευταίες εικόνες, που τραβήχτηκαν στις 25 Μαΐου 2016, κατέγραψαν την τοπογραφία μιας περιοχής που βρίσκεται στο στόμιο του συστήματος. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε ο κρατήρας Worcester πλάτους 25 χιλιομέτρων, τα υπολείμματα μιας πρόσκρουσης που κατάφερε να παραμείνει ανέπαφο παρά τη διαβρωτική δύναμη της μεγάλης πλημμύρας.
Η εμφάνιση αυτού του κρατήρα και τα χαρακτηριστικά γύρω από αυτόν –που μοιάζουν με νησί– μας λένε πολλά για την περιοχή και την ιστορία της. Για παράδειγμα, το νησί έχει μια κλιμακωτή τοπογραφία, η οποία είναι πιθανότατα το αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασής του με τα νερά της πλημμύρας. Μετά την πρόσκρουση πέταξε υλικό γύρω από τον κρατήρα, το κινούμενο νερό τον έσπρωξε προς τα κάτω, δημιουργώντας έναν άκαμπτο τοίχο που βλέπει προς το Kasei Valles και έναν κεκλιμένο τοίχο που απομακρύνεται από αυτόν.
Η τοπογραφία του νησιού υποδηλώνει επίσης διακυμάνσεις στη στάθμη του νερού ή πιθανώς διαφορετικά επεισόδια πλημμύρας. Καθώς το νερό ανέβαινε και έπεφτε, ή σχηματίστηκαν πολλαπλά ρέματα με την πάροδο του χρόνου, επηρεάστηκε το κατάντη τμήμα του «νησιού». Υπάρχει επίσης ο μεγαλύτερος κρατήρας που εμφανίζεται στην επάνω δεξιά γωνία της εικόνας, ο οποίος βρίσκεται σε ένα οροπέδιο 1 km (0,6 μίλια) ψηλότερα από τις πεδιάδες από κάτω.
Υπάρχει μια μικρή κοιλότητα στο κέντρο του, που θα σήμαινε ότι ένα ασθενέστερο στρώμα – πιθανώς από πάγο – υπήρχε κάτω από το οροπέδιο κατά τη διάρκεια της πρόσκρουσης. Αυτό είναι σύμφωνο με τα μοτίβα που σημειώνονται στην κουβέρτα των συντριμμιών του Worcester, τα οποία υποδηλώνουν επίσης ότι η περιοχή ήταν πλούσια σε νερό ή πάγο κατά τη διάρκεια της πλημμύρας. Η παρουσία μικρών καναλιών που μοιάζουν με κλάδους (γνωστοί και ως δενδριτικά κανάλια) γύρω από το οροπέδιο είναι μια άλλη ένδειξη ότι τα επίπεδα του νερού εδώ διέφεραν με την πάροδο του χρόνου.
Η εικόνα περιβάλλοντος δείχνει μια περιοχή του Άρη όπου το Kasei Valles εκβάλλει στην τεράστια Chryse Planitia. Πίστωση: Επιστημονική Ομάδα NASA/MGS/MOLA
Πολλοί μικρότεροι κρατήρες είναι επίσης ορατοί σε αυτή τη φωτογραφία στο στόμιο της περιοχής Kasei Valles, οι οποίοι επίσης φαίνεται να έχουν «ουρές» εκτοξευόμενου υλικού. Αυτό ισχύει επίσης για τον κρατήρα που βρίσκεται δίπλα στο Worchester, του οποίου η κουβέρτα των συντριμμιών φαίνεται να είναι σε μεγάλο βαθμό άθικτη. Αυτό υποδηλώνει ότι αυτοί οι κρατήρες σχηματίστηκαν μετά την πλημμύρα και ότι οι ουρές που σχηματίστηκαν ήταν αποτέλεσμα του ανέμου.
Από όλα αυτά, μπορεί να συναχθεί το συμπέρασμα ότι πριν από περίπου τρεισήμισι δισεκατομμύρια χρόνια, το στόμιο της περιοχής Kasei Valles είχε ακόμα νερό στην επιφάνειά του – πιθανώς ακόμα σε υγρή μορφή αλλά πιθανότατα με τη μορφή πάγου. Η ηφαιστειακή δραστηριότητα – την οποία εξακολουθούσε να βιώνει ο Άρης εκείνη την εποχή – προκάλεσε την απελευθέρωση πλημμυρικών υδάτων, τα οποία δημιούργησαν συντρίμμια και χαρακτηριστικά διάβρωσης σε όλη την περιοχή.
Ως αποτέλεσμα, αυτή η τελευταία εικόνα καταφέρνει να συλλάβει ένα διατηρημένο αρχείο της γεωλογικής δραστηριότητας σε αυτήν την περιοχή, που χρονολογείται δισεκατομμύρια χρόνια πίσω. Και εκτός από το ότι αποδεικνύει ότι ο Άρης είχε ακόμα νερό στην επιφάνειά του, επιβεβαιώνει επίσης ότι ο Άρης εξακολουθούσε να βίωνε ηφαιστειακό. Λόγω των συνεχιζόμενων ανακαλύψεων όπως αυτές, η αποστολή Mars Express έχει παραταθεί αρκετές φορές, η πιο πρόσφατη από τις οποίες επέκτεινε την αποστολή μέχρι το τέλος του 2018.
Περαιτέρω ανάγνωση: ΑΥΤΟ